کمردرد هنگام عطسه و سرفه معمولاً بهدلیل فشار ناگهانی روی عضلات یا دیسکهای ستون فقرات ایجاد میشود. در بیشتر موارد بیخطر و موقتی است، اما اگر درد به پا تیر بکشد یا با گزگز همراه باشد، میتواند نشانهی فشار روی عصب سیاتیک باشد.
با رعایت چند نکته ساده مثل تقویت عضلات، اصلاح وضعیت بدن و استفاده از گرمای ملایم میتوان هم درد را کاهش داد و هم از تکرار آن پیشگیری کرد.
کمردرد هنگام عطسه و سرفه خطرناک است اگر…
- درد از کمر به باسن یا پا تیر بکشد.
- همراه با گزگز، بیحسی یا ضعف در پاها باشد.
- با هر عطسه یا سرفه شدیدتر شود.
- با استراحت و گرما بهتر نشود یا چند روز ماندگار بماند.
- با بیاختیاری ادرار یا مدفوع همراه شود.
کمردرد هنگام عطسه و سرفه چه علتی دارد؟
در بیشتر موارد، کمردرد هنگام عطسه و سرفه بیخطر و موقتی است و بهدلیل گرفتگی یا اسپاسم عضلات کمر ایجاد میشود. این درد معمولاً پس از چند ساعت تا یکی دو روز با استراحت، گرمای موضعی یا ماساژ برطرف میشود. اما اگر درد به پا تیر بکشد یا برای مدت طولانی باقی بماند یا تکرار شود، نیاز به بررسی پزشکی دارد.
مطالعه بیشتر: کمردرد سمت چپ بالای لگن نشانه چیست؟
کمردرد هنگام سرفه و عطسه، سه علت اصلی دارد که در ادامه به ترتیب شایعبودن، با آنها آشنا میشویم.
گرفتگی یا اسپاسم عضلات کمر
شایعترین علت این کمر درد است. زمانی رخ میدهد که عضلات کمر خسته، ضعیف یا در حالت انقباض طولانی باشند (مثلاً پس از نشستن زیاد یا خواب نامناسب).
در لحظه عطسه یا سرفه، این عضلات بهصورت ناگهانی منقبض میشوند و درد تیز و لحظهای ایجاد میکنند. این نوع درد معمولاً سطحی است و با گرما و استراحت کاهش پیدا میکند.
التهاب مفصل یا رباطهای ساکروایلیاک
این مفصل در محل اتصال ستون فقرات و لگن قرار دارد و نقش پشتیبانی در حرکات پایین تنه دارد.
عطسه یا سرفه میتواند باعث کشش بیش از حد در رباطهای این ناحیه شود، مخصوصاً اگر لگن نامتقارن باشد یا فرد مدت زیادی روی یک سمت بدن تکیه دهد. درد معمولاً در پایین کمر یا باسن، بهصورت عمقی و یکطرفه احساس میشود.
فشار یا بیرونزدگی خفیف دیسک
اگر دیسکهای بینمهرهای کمی دچار برجستگی یا فرسایش شده باشند، عطسه و سرفه میتوانند با افزایش ناگهانی فشار در ستون فقرات، به عصب سیاتیک فشار وارد کنند و باعث بروز علائم سیاتیک شوند.
در این حالت، درد معمولاً تیرکشنده است و ممکن است همراه با گزگز یا بیحسی در پا باشد. این نوع درد نیاز به بررسی و مراقبت پزشکی دارد.
مطالعه بیشتر: علت درد پا از کمر به پایین
این کمردرد در چه افرادی شایعتر است؟
کمردرد هنگام عطسه و سرفه در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما در برخی افراد احتمال بروز آن بیشتر است، بهویژه کسانی که عضلات ضعیفتر یا ساختار بدنی ناپایدار دارند. از مهمترین گروههای مستعد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افراد با سبک زندگی کمتحرک: نشستن طولانیمدت پشت میز، ضعف عضلات مرکزی بدن (Core) و کاهش انعطافپذیری، باعث میشود حتی فشار کوتاه عطسه باعث اسپاسم عضلات شود.
- کسانی که فعالیت بدنی سنگین انجام میدهند: بلند کردن اجسام سنگین یا حرکات ناگهانی در ورزشکاران و کارگران میتواند به مرور باعث تحریک دیسک یا کشیدگی رباطها شود.
- افراد با وضعیتهای بدنی نادرست: استفاده از تشک نرم، خم بودن طولانیمدت یا تکیه دادن روی یک سمت بدن فشار مزمن به ستون فقرات وارد میکند.
- زنان پس از زایمان: بهدلیل شل شدن رباطهای لگنی و تغییر در تراز لگن، فشار هنگام عطسه یا سرفه ممکن است موجب درد در مفصل ساکروایلیاک شود.
- افراد دارای اضافهوزن یا مشکلات ستون فقرات: وزن زیاد یا انحنای غیرطبیعی ستون فقرات فشار دیسکها را افزایش میدهد و احتمال درد را بیشتر میکند.
راهنمای تشخیص علت کمردرد هنگام عطسه و سرفه
تشخیص علت کمردرد هنگام عطسه و سرفه در نهایت باید توسط پزشک یا فیزیوتراپیست انجام شود، چون منبع درد میتواند عضلانی، التهاب رباط مفصل، یا فشار دیسک باشد و هرکدام درمان متفاوتی دارند.
با این حال، اگر درد شدید یا پیشرونده نیست، میتوانید با دو روش ساده — بررسی نوع درد و انجام تستهای خانگی ایمن — بهصورت تقریبی تشخیص دهید که منشأ دردتان از کدام بخش است و آیا نیاز به مراجعه فوری دارید یا نه.
مطالعه بیشتر: کمردرد و اسهال همزمان نشانه چیست؟
تشخیص سریع بر اساس نوع درد
برای تشخیص علت دقیق و اصلی کمردرد هنگام عطسه و سرفه، باید به پزشک مراجعه کنید، به ویژه اگر این اتفاق مدتی است که تکرار میشود.
مطالعه بیشتر: کمردرد هنگام ایستادن چه علل و درمانهایی دارد؟
اما به طور کلی جدول زیر تفاوت میان نوع درد و محل آن را در مورد هر کدام از سه علت کمردرد هنگام عطسه یا سرفه را به شما نشان میدهد.
| نوع درد | محل درد | علت احتمالی |
|---|---|---|
| درد تیز، سطحی و لحظهای | در مرکز یا دو طرف پایین کمر، بدون انتشار به پا | اسپاسم عضلانی |
| درد عمیق، مبهم و معمولاً یکطرفه | پایین کمر یا باسن؛ تشدید با نشستن طولانی | التهاب مفصل رباط ساکروایلیاک |
| درد تیرکشنده همراه گزگز یا بیحسی | از کمر به باسن یا پا انتشار مییابد | فشار یا بیرونزدگی خفیف دیسک |
- کمر درد عضلانی
این نوع درد سطحی، تیز و لحظهای است؛ دقیقاً در زمان عطسه یا سرفه احساس میشود و بلافاصله کم میشود.
معمولاً در مرکز یا دو طرف پایین کمر حس میشود، بدون اینکه به پا یا باسن تیر بکشد. لمس موضع دردناک، سفتی یا حساسیت ایجاد میکند. این درد با گرمای موضعی و استراحت بهتر میشود و علامت خطر محسوب نمیشود. -
کمر درد به دلیل التهاب رباط یا مفصل
این درد معمولاً در عمق پایین کمر یا ناحیهی باسن حس میشود و بیشتر در یک سمت بدن است. ممکن است با چرخاندن بدن، نشستن طولانی یا تکیه دادن وزن روی یک پا بیشتر شود.
عطسه یا سرفه در این حالت باعث احساس کشیدگی عمیق یا درد مبهم میشود، نه تیرکشنده. درد به پا انتشار پیدا نمیکند اما ممکن است چند ساعت باقی بماند. -
کمر درد به دلیل فتق دیسک خفیف
در این نوع درد، عطسه یا سرفه باعث تشدید فوری و تیرکشندهی درد از کمر به باسن یا پا میشود. معمولاً درد در یک سمت است و با خم شدن، نشستن یا عطسههای بعدی شدیدتر میشود.
گاهی همراه با گزگز، بیحسی یا ضعف پا است که نشانهی درگیری عصب سیاتیک میباشد. این حالت هشداردهنده است و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
تست خانگی و ایمن برای تشخیص علت
اگر بعد از عطسه یا سرفه دچار کمردرد میشوید، میتوانید با چند ارزیابی ساده و بدون خطر در خانه، دید کلی از علت درد خود به دست آورید. هدف این تستها تشخیص دقیق پزشکی نیست، بلکه کمک به درک این است که آیا درد منشأ عضلانی دارد یا نیاز به بررسی تخصصی دارد.
در تمام این تستها باید حرکات بسیار ملایم انجام دهید. اگر درد بهصورت تیرکشنده یا همراه گزگز ظاهر شد، تست را فوراً متوقف کنید و برای بررسی دقیق به پزشک مراجعه نمایید.
تست واکنش به فشار ملایم
کف دست یا انگشتان را بهآرامی روی ناحیهای بگذارید که هنگام عطسه درد گرفت.
اگر همان نقطه با لمس یا فشار کم دردناک است، احتمالاً درد عضلانی یا موضعی است.
اما اگر درد به باسن یا پا تیر میکشد، احتمال فشار روی عصب یا دیسک وجود دارد.
تست وضعیت بدن در حالت استراحت
روی تخت به پشت دراز بکشید و چند دقیقه بیحرکت بمانید.
اگر در این حالت درد کم میشود، معمولاً مشکل عضلانی یا رباطی است.
اگر درد درازکش تشدید میشود یا با سرفه در این حالت بیشتر میشود، احتمال دیسکی یا عصبی بالاتر است.
تست واکنش به گرما
یک کمپرس گرم ۱۰ دقیقه روی محل درد بگذارید.
اگر درد کاهش پیدا کند، منشأ آن معمولاً اسپاسم عضلانی است.
اگر تغییری احساس نکردید یا درد بیشتر شد، ممکن است مربوط به التهاب عمقی یا فشار عصبی باشد.
تست تغییر وضعیت آرام
در حالت ایستاده بهآرامی وزن بدن را از یک پا به پای دیگر منتقل کنید.
اگر درد در یک سمت بیشتر حس میشود، احتمال درگیری مفصل ساکروایلیاک یا رباطی وجود دارد.
درمان فوری کمردرد هنگام عطسه و سرفه
تسکین کمردرد بعد از سرفه یا عطسه، به علت آن بستگی دارد. اگر کمردرد فقط در زمان عطسه و سرفه ایجاد شود و فرد در سایر مواقع کمردرد نداشته باشد، به احتمال زیاد نیاز به درمان تخصصی خاصی ندارد و با استراحت، بهبود وضعیت بدن، استفاده از کمربند طبی مناسب بهبود پیدا میکند.
مطالعه بیشتر: درمانهای خانگی کمردرد
با اینحال اگر این کمردرد به دفعات تکرار شد حتما باید توسط پزشک بررسی شود.
اسپاسم عضلانی
- چند ساعت در وضعیت راحت استراحت کنید و از خم شدن یا چرخاندن ناگهانی بدن پرهیز کنید.
- از کمپرس گرم یا حوله مرطوب گرم برای شل کردن عضلات کمر استفاده کنید.
- موقع عطسه یا سرفه بعدی، با کف دست از کمر خود حمایت کنید تا عضله دوباره منقبض نشود.
- استفاده از کمربند پلاتینر هم برای اسپاسم عضلات کمر میتواند مفید باشد؛ چون با ایجاد گرمای ملایم و لرزش کنترلشده، هم گردش خون را افزایش میدهد و هم عضلات را آرام میکند.
استفاده روزانه ۴۵ تا ۶۰ دقیقه از روش پلاتینر تراپی یا بستن کمربند پلاتینر میتواند تنش عضلانی را سریعتر برطرف کند.
التهاب رباط یا مفصل ساکروایلیاک
- از نشستن یا تکیه دادن طولانیمدت به یک سمت خودداری کنید.
- هنگام دراز کشیدن، زانوها را کمی خم کنید و از بالش زیر پا استفاده کنید تا فشار از لگن برداشته شود.
- استفاده از روشهای درمانی مکمل کمپرس گرم یا کمربند پلاتینر میتواند به کاهش التهاب رباطها کمک کند؛ گرمای ملایم دستگاه باعث شل شدن عضلات اطراف مفصل و کاهش احساس فشار در لگن میشود.
- پیش از عطسه یا سرفه، کمی بدن را به جلو خم کنید تا از حرکت ناگهانی مفصل جلوگیری شود.
فشار دیسک کمر
- در چنین وضعیتی، حرکت زیاد یا خم شدن خطرناک است. به پشت دراز بکشید، زانوها را کمی خم کنید و بالش زیر پا قرار دهید.
- برای کاهش التهاب، از کمپرس سرد به مدت ۱۰ دقیقه استفاده کنید و از گرمای مستقیم خودداری نمایید.
- در این شرایط، کمربند پلاتینر نباید در ساعات اولیهی درد شدید استفاده شود، اما بعد از کاهش التهاب حاد، پزشک ممکن است استفادهی کوتاهمدت از آن را برای بهبود گردش خون و تسریع ترمیم بافتهای آسیبدیده توصیه کند.
- اگر درد به پا تیر میکشد یا همراه با گزگز و بیحسی است، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
مطالعه بیشتر: تاثیر کمربند روی دیسک کمر چگونه است؟
از تکرار کمردرد هنگام عطسه و سرفه پیشگیری کنیم
پیشگیری از کمردرد هنگام عطسه و سرفه، چه منشأ آن گرفتگی عضلات کمر باشد، چه التهاب مفصل یا رباط لگنی یا حتی فشار خفیف روی دیسک، هدفی مشترک دارد: کاهش فشار ناگهانی روی ستون فقرات و افزایش قدرت پشتیبانی عضلات اطراف آن. رعایت نکات زیر به تقویت همهی این بخشها کمک میکند و جلوی بازگشت درد را میگیرد.
✔ تحرک منظم و تمرینات تقویتی:
عضلات ضعیف، در لحظهی عطسه یا سرفه نمیتوانند از ستون فقرات محافظت کنند.
روزی چند دقیقه تمرین سبک مثل بالا آوردن پا در حالت درازکش، چرخش آرام لگن یا پلانک کوتاه، عضلات مرکزی بدن را قوی نگه میدارد و هم از اسپاسم جلوگیری میکند و هم فشار روی رباطها و دیسکها را کم میکند.
✔ اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن:
نشستن طولانیمدت یا تکیه دادن به یک سمت بدن باعث نامتعادل شدن عضلات و مفاصل لگن میشود.
در طول روز، صاف بنشینید، وزن بدن را بین دو پا پخش کنید و هر نیم ساعت از جای خود بلند شوید. این کار از التهاب مفصل ساکروایلیاک و فشار روی دیسکها جلوگیری میکند.
✔ استفاده از گرما و حمایت مناسب:
گرمای موضعی باعث افزایش خونرسانی و آزاد شدن عضلات گرفته میشود و از تکرار اسپاسم پیشگیری میکند.
استفاده از کمربند پلاتینر روزی ۳۰ تا ۶۰ دقیقه هنگام استراحت، با گرمای یکنواخت و لرزش ملایم، کمک میکند عضلات همیشه در وضعیت آماده بمانند و رباطها یا دیسکها تحت تنش قرار نگیرند.
سوالات متداول
دارو برای کمردرد بعد از عطسه و سرفه چیست؟
داروی مناسب معمولاً مسکنهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن یا دیکلوفناک است، اما اگر درد به پا تیر میکشد باید پزشک آن را تجویز کند.
چقدر بعد از کمردرد هنگام عطسه، باید نگران شد؟
اگر درد بیش از سه روز ماند یا با گزگز، بیحسی یا تیرکشیدن همراه شد، باید سریعتر به پزشک مراجعه کرد.
آیا مکملها میتوانند به پیشگیری از کمردرد هنگام عطسه کمک کنند؟
بله، مکملهایی مثل منیزیم، ویتامین D و امگا ۳ میتوانند به سلامت عضلات و پیشگیری از گرفتگی کمک کنند.
آیا ماساژ یا روشهای گرمادهی میتواند از وقوع کمردرد هنگام عطسه جلوگیری کند؟
بله، ماساژ ملایم و گرمای موضعی پیش از فعالیت یا پس از احساس گرفتگی، عضلات را شل کرده و احتمال درد هنگام عطسه را کاهش میدهد.